شفیع شفیعی:
طی چند دهه اخیر در مباحث توسعه علاوه بر سرمایههای انسانی، فیزیکی و اقتصادی که در دیدگاههای سنتی توسعه مطرح بود، به سرمایه اجتماعی (Social Capital) توجه شده است. سرمایه اجتماعی مفهومی فرار رشتهای بین علوم انسانی است که به نقش نیروهای اجتماعی در توسعه جوامع میپردازد و اقتصاددانان و جامعه شناسان در بررسیهای اقتصادی و اجتماعی جوامع توسعه یافته به این مفهوم توجه دارند. این رویکرد ، نشان دهنده اهمیت نقش ساختارها و روابط اجتماعی بر متغیرهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جوامع میباشد.
امروز اهمیت نیروی انسانی ممتاز به عنوان یکی از سرمایههای اجتماعی تاثیرگذار بر کارکرد جامعه غیرقابل انکار است زیرا نیروی انسانی ممتاز با قرار گیری در خلاءهای انسانی جامعه میتواند نقشهای متفاوتی را که یک جامعه در حال توسعه از نیروی انسانی خود میطلبد ایفا کند. تغییراقتصاد جهانی از اقتصاد انرژی محور به اقتصاد دانش محور، لزوم توجه به سرمایههای عظیم انسانی را انکار ناپذیر میسازد.
نخبگان علمی به عنوان سرمایههای ارزشمند هر جامعهای برای رسیدن به توسعه به ویژه توسعه انسانی و پایدار به شمار میروند. زمانی که فرد احساس میکند از نظر اقتصادی، اجتماعی، علمی و سیاسی در تنگناهای محیط قرار دارد برای بهبود زندگی خود و خروج از شرایط موجود برای جابجایی و تغییر مکان زندگی خود تصمیم گرفته که این تغییر مکان، یا درون جامعهای و به صورت مهاجرت از روستا به شهر و از شهرهای کوچک به پایتخت بوده؛ یا به صورت برون مرزی و بین المللی و از کشوری به کشور دیگر رخ میدهد.
نخبگان یک جامعه، تنها شامل دانشمندان و نخبگان علمی نمیشوند بلکه این مفهوم مصداقهای بسیاری از جمله نخبگان اقتصادی و صاحبان ثروت، فن، و اندیشمندان سیاسی را به عنوان سرمایههای اجتماعی یک جامعه در بر میگیرد و باید دانست که برای تشکیل این سرمایهها و پرورش و تولید آنها، در دستگاهها و موسسات علمی و آموزشی هزینه میشود.
در مناطقی که امکانات مناسب و مطلوب برای رشد، پیشرفت و زندگی توام با رفاه وجود نداشته و جامعه نمیتواند پاسخگوی نیازهای افراد باشد، مهاجرتهای متخصصان و نخبگان صورت میگیرد. حرکت جمعیت قابل کنترل نیست و نباید باشد. یکی از خاصیتهای انسان بودن؛ داشتن حرکت و تحرک است. زیرا انسان نمیتواند ثابت زندگی کند. همانطور که کاستلز در خصوص رشد فزاینده حرکت معتقدند:«جابجایی مردم در سطع بینالمللی، مبنای تعلق به خاک وخون را زیر سوال برده است .ناهمگونی میان رسوم و ارزشهای فرهنگی به صورت تصاعدی در حال رشد است. از این رو دیگر زمان کافی برای پیاده کردن فرآیندهای همگون سازی و فرهنگ پذیری وجود ندارد.»
با مد نظر قرار دادن مطالعات و پژوهشهای انجام گرفته، مهمترین عوامل و متغیرهای موثر در فرار سرمایههای انسانی عبارتند از :
1- مشکلات و دغدغههای اقتصادی
2- عدم حفظ منزلت اجتماعی
3- کم توجهی به استعدادهای درخشان و آینده آنها
4- عدم وجود امکانات برای ارتقاء دانش فنی و ...
5- وجود جاذبههای مادی- رفاهی شایان توجه در شهرهای بزرگ و تبلیغات در این رابطه
اما از طرفی حضور نخبگان در خارج از استان خصوصا در کلان شهرها را باید یک فرصت علمی و فنی شمرد؛ چرا که بیشتر نخبگان منطقهای که به شهرهای بزرگ از جمله پایتخت مهاجرت کردهاند میتوانند به عنوان پلی بین استان و سایر مناطق کشور عمل کنند و از آنجا که بیشتر این افراد در بخشهای علمی و فناوری، مدیریتی و اقتصادی مهم در فعالیت دارند میتوانند با انتقال دستاوردهای خود به بارور شدن هرچه بیشتر استان در زمینه های مختلف کمک کنند.
عشق و علاقه نخبگان منطقهای به دیار خویش به دلیل دلبستگی و پیوند فرهنگی همیشگی بوده و با پشتکار و تلاش پیوستهای که در آنان وجود دارد، میتوان به بازگشت و گاهاً ماندگاری این افراد در استان و منطقه امیدوار بود.
در این راستا باید با افزایش جاذبههای جامعه، دافعهها را از بین برده و با فراهم ساختن زمینههای زیستن و برقراری امنیت اجتماعی، اقتصادی در استان راه را برای رسیدن به توسعه متوازن و پایدار انسانی با پشتوانه این عزیزان هموار کنیم. چرا که نبود نخبگان در هر جامعهای یکی از دلایل توسعه نامتوازن و ناپایدار منطقهای است و در این مناطق نمیتوان بدون فراهم کردن بسترها و زمینههای مناسب به عنوان جاذبههای ماندگاری نخبگان در جامعه شکوفایی و به بار نشستن سرمایهها را شاهد بود.
نخبگان و فرهیختگان در حوزههای مختلف به عنوان سرمایههای ارزشمند هر جامعهای برای دستیابی به توسعه به ویژه توسعه انسانی و توسعه پایدار به شمار میروند؛ از این رو هدف گذاریهای توسعهای باید در یک چشم انداز بلندمدت برای حرکت از توسعه پیرامونی به توسعه متوازن و پایدار باشد تا بتواند با غلبه بر موانع توسعهیافتگی فضا را برای سالمسازی جامعه از مسایل و ناهنجاریهای اجتماعی مانند: اعتیاد، فقر و بیکاری، مشکلات زیست محیطی و ... رهایی بخشد.
انتهای پیام / سی روز آنلاین